ชื่อต้นก้านพลู
- ชื่อสมุนไพร : กานพลู
- ชื่อวิทยาศาสตร์ : Syzygium aromaticum (L.) Merr. & Perry
- ชื่อวงศ์ : MYRTACEAE
- ชื่ออังกฤษ : Clove, Clove tree
- ชื่อท้องถิ่น : จันจี่ (ภาคเหนือ)
ถิ่นกำเนิดของกานพลู
- กานพลู (Syzygium aromaticum) มีถิ่นกำเนิดในหมู่เกาะโมลุกกะ (Moluccas) หรือที่รู้จักกันในชื่อหมู่เกาะเครื่องเทศ (Spice Islands) ซึ่งตั้งอยู่ในประเทศอินโดนีเซีย หมู่เกาะนี้เป็นแหล่งผลิตเครื่องเทศสำคัญในอดีต โดยเฉพาะกานพลูและลูกจันทน์เทศ
การแพร่กระจาย
- กานพลูได้รับความนิยมและแพร่กระจายไปทั่วโลกโดยพ่อค้าชาวอาหรับและยุโรปตั้งแต่สมัยโบราณ เนื่องจากความต้องการใช้ในเครื่องเทศและสมุนไพร ในปัจจุบัน กานพลูถูกปลูกในหลายประเทศที่มีสภาพภูมิอากาศเหมาะสม เช่น อินเดีย ศรีลังกา มาดากัสการ์ และบางส่วนของแอฟริกา
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของกานพลู
- กานพลูจัดว่าเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ใบอ่อนแต่ปลายแหลม มีสีใบสีชมพูอมแดงอ่อน จะมีต่อมน้ำมันอยู่ทั่วทั้งใบ ดอกมีสีแดงเป็นช่อ และดอกจะออกเป็นช่อที่ปลายยอด มีกลีบเลี้ยงสีเขียวอมเหลือง และมีสีแดงอยู่ประปราย และดอกของกานพลูนั้นมีน้ำมันหอมระเหอยู่ ส่วนผลจะมีลักษณะเป็นรูปไข่และมีสีแดงเข้ม
ประโยชน์ทางยาของต้นก้านพลู
ใบ
- รสร้อน แก้ปวดมวน
เปลือกต้น
- รสร้อนปร่า แก้ปวดท้อง แก้ลม คุมธาตุ
ดอก
- รสเผ็ดร้อนปร่า เป็นยาแก้พิษโลหิต แก้ปวดท้อง แก้ลมเป็นเหน็บชา แก้พิษน้ำเหลือง แก้อุจจาระให้เป็นปกติ แก้เลือดออกตามไรฟัน แก้ปวดฟัน แก้หืด ละลายเสมหะ ดับกลิ่นปาก เป็นต้น
- ดอกเมื่อตากแห้งแล้วจะเป็นสีแดงน้ำตาล นำมากลั่นใช้ 0.12 – 0.3 กรัม จะเป็นยาแก้ท้องขึ้น ธาตุพิการ ขับผายลมในลำไส้ เป็นยาบำรุง
ผล
- รสร้อนปร่า เป็นตัวช่วยให้มีกลิ่นหอม นิยมใช้เป็นเครื่องเทศในการประกอบอาหาร
น้ำมันกานพลู
- รสเผ็ดร้อนปร่า เป็นยาระงับการชักกระตุก แก้ปวดท้อง ขับผายลม และแก้อาการปวดฟัน ทำให้ผิวหนังชา
น้ำมันกานพลูจะมีอยู่ด้วยกัน 3 ประเภท คือ
- น้ำมันจากดอก ได้มาจากดอกตูมของต้นกานพลู ซึ่งประกอบไปด้วย 60% eugenol , acetyl eugenol , caryophyllene
- น้ำมันจากใบ ได้มาจากใบของต้นกานพลู ประกอบด้วยยูจินอล 82 – 88%
- น้ำมันจากต้น มาจากกิ่งและเปลือกต้นของต้นกานพลู ประกอบด้วยยูจินอล 90 – 95%
อันตรายจากน้ำมันกานพลู
- การทดสอบพิษเฉียบพลันของสารสกัดดอกด้วยเอทานอล 50% โดยให้หนูกินในขนาด 10 กรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม ตรวจไม่พบอาการเป็นพิษ แต่เมื่อฉีดเข้าใต้ผิวหนังของหนู พบว่าขนาดที่ทำให้สัตว์ทดลองตายครึ่งหนึ่งคือ 6.184 กรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม
- การศึกษาการเกิดพิษเฉียบพลันของสารสกัด eugenol จากดอกกานพลู ทำการทดลองโดยการพ่นสารทดสอบให้หนูทดลองสูดดมเป็นเวลา 4 ชั่วโมง แล้วติดตามอาการของหนูเป็นเวลา 14 วัน ผลการทดสอบไม่พบการตายของหนู ส่วนอาการและพฤติกรรม พบว่าหนูทดลองมีน้ำลายไหล ระดับปานกลาง มีอาการกระวนกระวาย และหายใจลำบาก แต่อาการเหล่านี้หายเองได้ภายในเวลา 1 วัน แต่เมื่อให้สารนี้ทางหลอดเลือดดำในขนาดเข้มข้น 6.25 โมล/ลิตร พบว่าหนูทดลองมีอาการหัวใจล้มเหลวเฉียบพลัน น้ำท่วมปอด และเลือดออกที่ปอด
ประโยชน์ต้นกานพลู
- ดอกกานพลู ถือเป็นแหล่งน้ำมันกานพลูที่ดีที่สุด เพราะมีน้ำมันอยู่ถึง 16-17% สามารถนำไปทำสบู่ ยาสีฟัน น้ำยาบ้วนปาก เครื่องหอมต่างๆ และสามารถนำมาผสมเป็นยาซ่าแมลงได้
- ดอก และผลสามารถนำมาใช้เป็นเครื่องเทศสำหรับปรุงอาหาร
- ใช้ฟอกอากาศบริเวณบ้านได้ เพื่อดูดซับมลพิษ และกรองอากาศให้สดชื่น
- ใช้ถนอมอาหาร เพราะเป็นแหล่งต่อต้านอนุมูลอิสระธรรมชาติ
- สามารถใช้แต่งกลิ่น และใช้เป็นวัตถุกันเสียได้
